بیمه به سازوکاری اشاره دارد که در کشورهای مختلف سازمان بیمه‌گر متعهد می‌شود که ضررهای وارده به بیمه‌شونده در اثر وقوع برخی حوادث در بازه زمانی مشخصی را جبران کند که خود بر دو نوع می‌باشد. انواع بیمه سازمان تامین اجتماعی به شرح زیر هستند:
الف) بیمه اجباری
این نوع بیمه مربوط به اشخاصی می‌شود که تحت هر عنوانی در موسسات، ادارات، کارگاه‌ها، شرکت‌ها و… در قبال دریافت مزد و طبق حقوق قانون کار مشغول به کار می‌باشند و شامل تمامی خدمات بیمهای مانند مستمری، درمان و… با پرداخت ۳۰ درصد از حقوق می‌باشند.
ب) انواع بیمه خویش فرما که خود مشتمل بر دو نوع است
۱) بیمه مشاغل آزاد
هزینه پرداخت بیمه برای این دسته بر اساس میزان حقوق دریافتی در بازنشستگی که خود شخص تعیین کرده می‌باشد و درصد پرداخت بیمه در خصوص خدمات مختلف متفاوت می‌باشد.
۲) بیمه اختیاری
این نوع بیمه در خصوص اشخاصی می‌باشد که تحت پوشش هیچ بیمهای نبوده و با مراجعه به سازمان بیمه تامین اجتماعی با انعقاد قرارداد حق بیمه خود را در زمان معین شده پرداخت می‌کنند. در این نوع بیمه حق بیمه ۲۶ درصد مقطوع می‌باشد.
آیا بیمه اجباری بر بیمه‌ی خویش‌فرما مزیت دارد؟
در بیمه اجباری که مشمول قانون کارمی‌باشند بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد ولی در بیمه‌های خویش فرما که رابطه‌ی کارگر و کارفرمایی وجود ندارد تعلق نمی‌گیرد. هزینه عائله بندی و بیمه ایام بیماری نیز به همین صورت فقط به بیمه‌شدگان اجباری تعلق می‌گیرد.
مرجع شکایت در انواع بیمه‌ها کجاست؟
مرجع رسیدگی به شکایات مربوط به بیمه اجباری که دارای رابطه کارگر و کارفرمایی است، در هیئت حل اختلاف اداره کار می‌باشد. لیکن در خصوص سایر بیمه‌های خویش فرما در دیوان عدالت اداری و مراجع قضایی مراجعه و پیگیری می‌شود.
رسیدگی به شکایات مربوط به بیمه اجباری
نظر به اینکه به موجب قانون کار، کارفرمایان موظف به پرداخت حق بیمه کارکنان خود می‌باشند و حق بیمه غیرقابل توافق و اجباری می‌باشد، در صورت پرداخت نشدن حق بیمه توسط کارفرما مبلغی معادل ۲ تا ۱۰ برابرحقوق بابت جریمه علاوه بر تادیه حقوق کارگر می‌باشد که مراحل آن شامل:
الف) مراجعه به شعبه تامین اجتماعی ذیربط جهت مشاوره و تعیین اداره کار مربوط به شعبه بیمه و اخذ سابقه بیمه
ب) مراجعه به اداره کار و پر کردن فرم دادخواست برای شکایت از کارفرما
پ) کارشناسان کار اول اقدام به ارسال نامه صلح و سازش به کارفرما توسط کارگر و یا پست می‌کنند
ت) در جلسه بعد که با حضور کارگر و کارفرما و کارشناس کار تشکیل می‌شود، باز سعی در صلح و سازش و رضایت طرفین می‌باشد. در صورتی که باز هم به رضایت طرفین ختم نشود به کمیته تشخیص اداره کار ارجاع داده می‌شود.
ث) در جلسه کمیته تشخیص، معمولا نمایندگان هر سه نفر کارگر و کارفرما و نماینده اداره کارحاضر می‌شوند که در این جلسه رای به طرفین ابلاغ می‌گردد، که باز هم در صورت اعتراض پرونده به کمیته حل اختلاف ارجاع داده می‌شود.
ج) در جلسه حل اختلاف، اعضای آن معمولا از سه نماینده کارگران و سه نماینده کارفرما و سه نماینده دادگستری و نماینده دولت و نماینده استانداری یا فرمانداری تشکیل می‌شود که چون آخرین مرحله رسیدگی به شکایات بیمهای می‌باشد، حکم صادر شده لازم الاجرا می‌باشد که در صورتی که توسط هر یک از طرفین اجرا نشود، منجر به صدور اجرائیه می‌شود.
نحوه پیگیری شکایات بیمه اجباری در دیوان عدالت اداری
در صورتی که با طی کردن مراحل فوق‌الذکر باز هم شاکی بودید می‌توانید به دیوان نیز شکایت کنید. ولی معمولا دیوان عدالت اداری رای اداره کار را تایید می‌کند، مگر در مواردی خاص که منجر به صدور رای جدید شود.